Westerveld in Driehuis
Eerste crematorium van Nederland
Foto Marcelmulder (CC BY-SA): Crematoriumgebouw Westerveld
Bij de begraafplaats Westerveld aan de Duin en Kruidbergerweg in Driehuis bouwde men in 1913 het eerste crematorium van Nederland. Het gebouw, dat bekend werd als Crematorium Velsen, werd ontworpen door architect Marius Poel. De ontvangstgebouw en de columbaria werden ontworpen door Willem Dudok.Louis Paul Zocher
De begraafplaats Westerveld in Driehuis werd in 1890 geopend. De inrichting van Westerveld vond plaats naar een ontwerp van de tuinarchitect Louis Paul Zocher. Het was destijds een bijzondere en vooruitstrevende begraafplaats want 'alle gezindten' werden bij elkaar begraven. Westerveld werd vooral populair bij atheïsten uit Amsterdam en Haarlem die niet tussen de protestanten of de katholieken wilden rusten.Opening
"De begraafplaats Westerveld is een heerlijke plek om uit te rusten na vermoeiende arbeid," schreef de journalist van de Opregte Haarlemsche Courant die gebruik maakte van een persbezichtiging ter gelegenheid van de opening van de begraafplaats. Hij had wel een probleem bij de gedachte dat de begraafplaats een onderneming was. Het terrein dat eigendom was geweest van de overleden wethouder G. Heshuysen werd geëxploiteerd door een naamloze vennootschap. "Zou het niet beter zijn geweest, indien het begraven van onze doden gelaten was buiten alle speculatie en geld, zelfs broodwinning?"Eerste vrouw
In 1890 werd voor het eerst melding in de Nederlandse pers gemaakt over een crematie van een Nederlandse vrouw. In Nederland was crematie nog niet mogelijk. Dit kon wel in Duitsland, waar de wet inmiddels was aangepast en de eerste crematoria waren gebouwd. Het stoffelijk overschot van een dame uit Scheveningen werd op 20 januari 1890 "per Hollandsche spoor" naar Gotha overgebracht, om daar in het crematorium te worden verbrand. "Het is de eerste Nederlandse vrouw wier lijk de crematie zal ondergaan," schreef de Haagsche Courant. De trein vertrok om 7.11 uur vanaf station Holland Spoor. In de loop der jaren zouden velen volgen. Regelmatig vertrok een trein naar Duitsland met een Nederlands stoffelijk overschot dat daar werd gecremeerd.Eduard Douwes Dekker
De vrouw uit de villa in Scheveningen was de eerste Nederlandse vrouw die vanuit ons land naar het buitenland werd vervoerd voor de crematie, maar zij was niet de eerste Nederlander. Op Westerveld staat een monument uit 1948 ter nagedachtenis aan Eduard Douwes Dekker, beter bekend als Multatuli. De schrijver woonde aan het einde van zijn leven in Duitsland. Hij overleed er op 19 februari 1887. Douwes Dekker overleed tijdens een astma-aanval in zijn huis in Ingelheim am Rhein. Vier dagen later werd hij gecremeerd in Gotha. De urn met zijn as stond tot 1930 bij Hamminck Schepel en daarna in het Multalimuseum in Amsterdam. De as van Douwes Dekker en zijn weduwe Mimi Hamminck Schepel werd op 6 maart 1948 bijgezet op Westerveld.Facultatieve Lijkverbranding
Op 28 december 1878 was de Vereniging voor Facultatieve Lijkverbranding opgericht. Deze vereniging had in 1913 1.077 leden. In 1910 besloot men tot de bouw van een crematorium op Driehuis. "Verlof tot oprichting van een crematorium kon evenwel niet verkregen worden, hoevele malen men ook aanvroeg bij den Koning en bij de regeringen," schreef de Delftsche Courant in 1913. In de kranten werd in dat jaar veel geschreven over crematie. Men vroeg zich bijvoorbeeld af of crematie de opsporing van de politie zou hinderen. Het lijk kon immers al verbrand zijn, voordat men op het spoor van een misdaad zou stuiten.Eerste crematie in Nederland
Op 1 april 1914 vond de eerste crematie in Nederland plaats. De 96-jarige arts C.J. Vaillant had tijdens zijn leven een verzoek aan de regering gezonden om vergunning te krijgen voor de verbranding van zijn stoffelijk overschot in Nederland. "Op welk verzoekschrift echter geen antwoord werd bekomen," schreef de Nieuwe Rotterdamsche Courant. "Bij de opening van het crematorium is opnieuw door hem de wil te kennen gegeven, dat zijn lijk aldaar zou worden verbrand." De plechtigheid vond in de voormiddag van 1 april 1914 plaats op Westerveld. Onder de talrijke aanwezigen bevonden zich veel genodigden, zoals het hoofdbestuur van de Vereniging voor Lijkverbranding en van de Maatschappij ter bevordering der Geneeskunde. "Tijdens de lijkverbranding werd het orgel bespeeld," schreef de Arnhemsche Courant. "Namens justitie werd het feit der verbranding geconstateerd, er is echter geen proces-verbaal opgemaakt."Gedoogbeleid
De Nederlandse wet- en regelgeving was op dat moment nog geheel gericht op het begrafenisritueel. Crematie was destijds nog illegaal, maar werd gedoogd door de overheid. In het crematorium van Westerveld vonden de crematies plaats van onder meer Aletta Jacobs, Ferdinand Domela Nieuwenhuis, Jaap Klinkhamer en Isaac Israëls. Crematie werd pas in 1955 wettelijk geregeld. Crematie werd nog niet gelijkgesteld met de 'normale begraving'. "Dit zou in strijd zijn met de geestelijke overtuiging van de grote meerderheid van ons volk, zoals minister Beel uitdrukkelijk in het licht stelde," schreef het Dagblad voor Noord-Limburg.Ontwikkeling
"De crematiegedachte leeft nu eenmaal niet in ons volk. Ondanks 83 jaar van grootscheepse propaganda van de zijde van de crematieverenigingen, is nog pas drie procent van de bevolking voorstander van lijkverbranding." Het katholieke Dagblad voor Noord-Limburg vergat te melden dat crematie vanuit katholieke en protestante hoek fel was bestreden. Met de Wet op de lijkbezorging werd crematie pas in 1968 gelijkgesteld aan begrafenis. Daarna nam de belangstelling snel toe. Het crematiepercentage in Nederland is tegenwoordig 66 procent. De religieuze betrokkenheid is afgenomen tot 46 procent. 82 procent van de Nederlandse bevolking bezoekt tegenwoordig zelden of nooit een kerk, moskee of synagoge.Rijksmonument
Het gebouw van Marius Poel waar men tot 1955 op illegale wijze lichamen verbrandde is nu een beschermd monument, zoals bedoeld in de Erfgoedwet. Marius Poel (1867-1931) studeerde in Delft. Na zijn opleiding was hij werkzaam in Haarlem, Hilversum en Apeldoorn. Het Crematorium Westerveld is zijn belangrijkste werk. Het gebouw is gesitueerd op een natuurlijke duintop. Marius Poel kreeg tijdens de bouw ruzie met zijn opdrachtgevers. Het werk werd voortgezet door Piet Kramer. Hij was een belangrijke vertegenwoordiger van de Amsterdamse School. Het gerealiseerde gebouw wijkt in de geleding van de gevel, de detaillering, en de uitvoering van de koepel sterk af van het door Poel in 1911 gemaakte ontwerp, wat mogelijk betekent dat Piet Kramer naast de uitvoering ook een deel van het ontwerp naar zich heeft toegetrokken, schreef de Rijksdienst voor het Culturele Erfgoed. Het interieur van de aula werd omstreeks 1926 door architect Willem Dudok gemoderniseerd.Ontvangstgebouw
Willem Dudok ontwierp tussen 1937 en 1941 ook het ontvangstgebouw en de columbaria van Westerveld. Het ontvangstgebouw bestaat uit een aula, een directeurswoning en een administratiegebouw. Dudok ontwierp het geheel in de Internationale Stijl. De architecten van deze bouwstijl legden de nadruk op functionaliteit, strakke vormen, moderne constructietechnieken en de afwezigheid van versieringen. Dudok benadrukte de functieverschillen door een driedelige opzet. Het voormalige ontvangstgebouw werd door Dudok samengesteld uit drie nagenoeg rechthoekige bouwvolumes van verschillende hoogte. Het sobere interieur van het rijksmonument verkeert nog grotendeels in de oorspronkelijke staat.PS
Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief staan veel tips en wetenswaardigheden over de geschiedenis en de cultuur van Nederland waar u echt iets aan heeft. Lees Door de Nederlandse Geschiedenis als u meer wilt weten over de geschiedenis van Nederland.Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail
Geschiedenis Nederland
Geschiedenis NederlandNoord-Holland
Leestip
Een informatieve gratis nieuwsbrief over geschiedenis. Interessante verhalen over Historische Plaatsen, Kastelen, Royalty, WO2 en Wetenschap.
Al twintig jaar een begrip bij liefhebbers
van geschiedenis en cultuur.
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
van geschiedenis en cultuur.
Mis niets ...
Neem nu een abonnement op onze
Gratis Nieuwsbrief
Geschiedenis Nederland
Leven in de delta is een aantrekkelijke geschiedenisbundel en een reis door de tijd en door Nederland. U ziet Nederland door de ogen van een liefhebber van geschiedenis: beleef het verleden van ons land aan de hand van opzienbarende feiten en mooie verhalen.Leven in de delta
Geschiedenis
Lees over de belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis
Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.