Beleg van Geertruidenberg in 1593 door prins Maurits

Tachtigjarige Oorlog

Door de strategische ligging speelde Geertruidenberg een voorname rol tijdens de Tachtigjarige Oorlog. De Spanjaarden kochten deze Brabantse stad in 1589 van de Engelsen, maar enkele jaren later verscheen prins Maurits voor de poorten van Geertruidenberg.

Kaart van het beleg

Op dit kaartje uit de Atlas van Loon uit 1649 kunt u zien dat prins Maurits tijdens de Tachtigjarige Oorlog de stad op alle fronten insloot. Hij maakte niet alleen gebruik van een grondleger, maar zette ook oorlogsschepen in. Met een zogenaamde circumvallatielinie werd de stad door Maurits aan alle kanten ingesloten. De schepen op de Bergsche Maas werden met zware kettingen aan elkaar geketend. Hierdoor kon de stad niet over water bevoorraad worden. Zoals u wellicht weet ligt de Bergsche Maas aan de noordzijde van Geertruidenberg. Het kaartje uit 1649 toont de situatie vanuit het noorden.

Waterhuishoudkundige werken

Maurits arriveerde op 27 maart 1593 voor de poorten van Geertruidenberg. Het nabijgelegen fort Steelvliet kon na vijf dagen strijd worden ingenomen. Maurits begreep dat hij Geertruidenberg alleen snel op de knieën kon krijgen als hij er in slaagde om alle toegangswegen voor bevoorrading af te sluiten. Zolang de stad bevoorraad werd, zou het stadsbestuur hoop houden en de tijdelijke schaarste voor lief nemen. Geertruidenberg werd omsingeld en de soldaten begonnen te graven en te bouwen. Behalve schansen werden er allerlei waterhuishoudkundige werken aangelegd, zodat het water bij inundatie afgevoerd kon worden. Er werden zelfs molens gebouwd om het overtollige water af te voeren.

Circumvallatielinie

Maurits kende zijn klassiekers. Hij had de Romeinse krijgskunst bestudeerd en had sommige onderdelen daarvan, waaronder de circumvallatielinie, opgenomen in zijn oorlogsrepertoire. Maurits kwam met een landleger, maar hij beschikte ook over oorlogsschepen. Deze schepen sloten de Bergsche Maas aan de noordzijde van Geertruidenberg af. De schepen waren met zware kettingen aan elkaar verbonden. Geertruidenberg kon ook over de Bergsche Maas niet meer bevoorraad worden.

Peter Ernst van Mansfeld

De Staatse legerleider bleef beducht voor een tegenaanval. Maurits stuurde aan het begin van de campagne Filips van Nassau naar Luxemburg als afleiding. In Luxemburg woonde Peter Ernst van Mansfeld, de man die na het overlijden van Alexander Farnese in 1592 door de Spaanse koning tijdelijk als landvoogd was aangesteld. Peter Ernst van Mansfeld zou in 1594 worden opgevolgd door aartshertog Ernst van Oostenrijk, de zoon van keizer Maximiliaan II en Maria van Spanje. De afleidingsmanoeuvre van Filips van Nassau mislukte, maar Van Mansfeld kwam te laat bij Geertruidenberg. De soldaten van Maurits hadden inmiddels voldoende kunnen werken aan hun schansen. Bovendien had de landvoogd te weinig soldaten tot zijn beschikking, want hij had ook een legertje naar Groningen gestuurd. De aanval van Peter Ernst van Mansfeld kon daardoor gemakkelijk worden weerstaan.

Verovering

Nu in Geertruidenberg duidelijk was geworden dat geen hulp meer te verwachten was en via de aanvoerroutes geen voedsel meer naar de stad kon komen, besloot Geertruidenberg zich op 24 juni 1593 na een beleg van twee maanden over te geven aan het Staatse leger van prins Maurits. Door de verovering van Geertruidenberg konden de wateren van Holland en Zeeland nu geheel gecontroleerd worden door de Staten-Generaal en hierdoor kon de handel in Holland en Zeeland floreren.

Bevestiging

Met de verovering van Geertruidenberg bevestigde Maurits zijn kwaliteiten als legeraanvoerder, schreef historicus Robert Fruin, maar ook in zijn tijd werd prins Maurits hoog aangeslagen. Maurits liet zien dat een oorlog niet enkel met geweld, maar ook met noeste arbeid gewonnen kon worden, meende Willem Lodewijk van Nassau.

PS

Wie leest weet meer en begrijpt beter. In onze gewaardeerde nieuwsbrief schenken wij regelmatig aandacht aan de Tachtigjarige Oorlog. Lees Tachtigjarige Oorlog als u meer wilt weten over de oorlog van de Nederlandse gewesten tegen Spanje en het ontstaan van Nederland. Het Beleg van Geertruidenberg in 1593 komt ook voor in onze uitgave Tachtigjarige Oorlog 1568-1648.

Ontvang elke werkdag gratis geschiedenis per e-mail

Geschiedenis Nederland

Geschiedenis Nederland
Tachtigjarige Oorlog

De Tachtigjarige Oorlog was niet alleen de langstdurende oorlog in de Nederlanden, maar ook de belangrijkste, want de Nederlandse gewesten keerden zich af van het Habsburgse bestuur en daardoor ontstond de zelfstandige staat Nederland. In de Tachtigjarige Oorlog vonden een groot aantal belegeringen en veldslagen plaats. De belangrijkste worden besproken in het 'Tachtigjarige Oorlog 1568-1648: de opstand en het ontstaan van Nederland'. Ook de belangrijkste veldheren, zowel aan Spaanse als aan Nederlandse zijde, zijn te vinden in deze uitgave.
Tachtigjarige Oorlog


Lees over de belangrijke episodes uit onze vaderlandse geschiedenis.

'Door de Nederlandse geschiedenis' is een bundeling van de beste artikelen van Ruud van Capelleveen over de geschiedenis van Nederland.
Door de Nederlandse geschiedenis

Betrouwbare informatie kost veel tijd en geld, maar dankzij onze populaire producten heeft u op onze website toch gratis toegang.